EMİLİM BOZUKLUĞU NEDİR, BELİRTİLERİ NELERDİR?
EMİLİM
BOZUKLUĞU NEDİR, BELİRTİLERİ NELERDİR?
Gıdaların içeriğindeki maddelerden birine karşı
sindirim sisteminin verdiği reaksiyon veya bazı hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkan iltihap
nedeniyle gelişen malabsorbsiyon, sindirim sisteminin düzenli çalışmasını
engelliyor. Emilim bozukluğu olarak bilinen malabsorbsiyon sendromu,
bağırsakların besin bileşenlerini yeterince sindirememesine ya da emilmemesine
neden oluyor. Malabsorbsiyon nedeniyle sindirimin bozulması ise daha birçok
sorunu da beraberinde getiriyor. Memorial Kayseri Hastanesi Gastroenteroloji
Bölümü’nden Doç. Dr. Mustafa Kaplan, emilim bozukluğu ile ilgili bilgi
verdi.
Emilim bozukluğu (malabsorbsiyon) nedir?
Malabsorbsiyon sendromu, alınan besinlerin vücutta etkili bir
şekilde emilmesini engelleyen bir sindirim bozukluğudur. Bu bozukluk
nedeniyle besin maddelerinin sindirimi ve emilimi tam olarak gerçekleşmez. İnce
bağırsakta besinlerin, vitaminlerin ve eser elementlerin emiliminin bozulması
sonucu ortaya çıkmaktadır. Birçok nedeni olan malabsorbsiyon sendromunda emiliminin
çoğunun gerçekleştiği ince bağırsağın zarı yani mukozası zarar görür.
Malabsorbsiyon,
hazımsızlığa ve hatta yetersiz beslenmeye yol açabilmektedir. Yemek yedikten
sonraki süreçte vücudun vitamin ve minerallerden fayda sağlaması beklenir.
Ancak malabsorpsiyon sendromu varsa, sindirim sürecinin sonunda yenilen
besinlerden fayda elde edilmez.
Emilim bozukluğunun belirtileri
nedir?
Malabsorpsiyon
sendromu, hazımsızlığın yanı sıra birçok semptom-şikayetle kendini belli
etmektedir.
·
Karın
ağrısı.
·
Karın
bölgesinde şişkinlik ve aşırı gaz oluşumu.
·
Mide
bulantısı ve kusma.
·
İshal
ve yağlı dışkılama yani steatore
Belirtilerin
ardından zamanla yetersiz beslenmenin bazı sonuçları ortaya çıkacaktır.
·
Aşırı
kilo kaybı.
·
Kas erimesi.
·
Sık
tekrarlanan enfeksiyon varlığı.
·
Vücutta
kolayca oluşabilecek morarmalar.
·
Kuru
cilt ve cilt lezyonları.
·
Saç
dökülmesi.
·
Ödem
yani şişlik
·
Baş
dönmesi.
·
Sinirlilik,
ilgisizlik ve yorgunluk hali.
·
Gece
körlüğü (A vitamini eksikliği).
·
Zayıf
kemikler ve kemik ağrısı ve kemik kırığı (D vitamini eksikliği).
·
Diş
eti kanaması ve burun kanaması (K vitamini eksikliği).
·
Unutkanlık,
baş dönmesi, ağız çevresi yaralar (B12 vitamini eksikliği).
·
Çocuklarda
ise büyümenin gecikmesi.
Emilim bozukluğuna neden olan sorunlar nedir?
Birçok
hastalık malabsorbsiyon sendromuna yani emilim bozukluğuna neden
olabilmektedir.
·
Çölyak hastalığı
·
Crohn hastalığı gibi iltihabi barsak
hastalıkları
·
Radyoterapi yani ışın tedavisine bağlı
ortaya çıkan bağırsak hastalıkları
·
Whipple hastalığı
·
Kistik fibrozis
·
Pankreas travması veya alkole bağlı
pankreas yetmezliği
·
Parazit ya da bağırsak kurdu
enfeksiyonları.
Emilim bozukluğu varsa ne olur?
Sindirim
sürecinde emilemeyen tüm besinler dışkı yoluyla atılacaktır. Malabsorpsiyon
sendromu olanlarda genellikle yan etki olarak görülen ishal tabloyu daha da
kötüleştirmektedir. İshal nedeniyle
besinler vücuttan çok kısa sürede dışkıyla atılmaktadır. Kısa vadede
malabsorpsiyon nedeniyle belirli yiyeceklerin sindirilememesinden dolayı
gastrointestinal rahatsızlıklara yani çoğunlukla ishal, gaz, şişkinliğe neden
olacaktır. Zamanla, vücutta emilemeyen besinlerin eksikliği birçok soruna yol
açacaktır. Makrobesinlerin (protein,
yağlar veya karbonhidratlar) herhangi birinin eksikliği, kas kaybı ve bağışıklık
sisteminin çökmesine sebep olur. Mikro
besinleri (vitaminler ve mineraller) yeterli düzeyde alamamak ise göz, kemik,
cilt ve saçları olumsuz etkilemektedir.
Emilim bozukluğunun çeşitleri var mı?
Çölyak
hastalığı ve inflamatuar bağırsak hastalığı gibi bazı gastrointestinal
hastalıklar, besin tipi fark etmeksizin tüm besinlerin emilim bozukluğuna neden
olmaktadır. Ayrıca belirli besin türleri bazı insanların bağırsaklarında
emilemeyerek soruna neden olabilmektedir.
Karbonhidrat
malabsorbsiyonu: Bazı insanların sindirim sistemi bazı karbonhidratlara (şeker
gibi) duyarlı olabilmektedir. Bu durumun sonucunda hastalarda gazın neden olduğu
ağrı ve şişkinlik ortaya çıkar. İnce bağırsakta tam olarak emilemeyen karbonhidratlar,
kolonda bakteriler tarafından fermente edilir. Bakteriler onları gazlara ve
kısa zincirli yağ asitlerine ayırır. Kısa zincirli yağ asitleri ise yağlı
dışkıya neden olmaktadır.
Yağ
emilim bozukluğu: İnce bağırsakta emilmeyen yağlar kalın barsağa geçerek yağlı
dışkıya (steatore) neden olur. Yağlı dışkı açık renkli, akıcı ve kötü kokuludur.
Yağ malabsorpsiyonu ayrıca yağda çözünen vitaminlerin (A, D, E ve K)
emilmemesine yol açmaktadır.
Safra
asidi malabsorpsiyonu: Bazen yağ emilim bozukluğu, safra kesesi, safra kanalları
veya karaciğer hastalıklarından dolayı ortaya çıkan safra sıvısının azlığından kaynaklanabilmektedir.
Bunun sonucu olarak safra tuzları, kalın barsağa fazla su geçmesine ve bu da
kronik ishale neden olacaktır.
Protein
malabsorpsiyonu: Tüketilen bazı besinlerin içerisindeki bir maddeye karşı
vücudun tepki vermesine gıda intoleransı denilmektedir. Belirli bir intolerans olmadıkça,
protein emilim bozukluğu genellikle kendiliğinden oluşmaz. Bunun örnekleri
arasında süt proteini intoleransları ve glüten intoleransı verilebilir.
Emilim bozukluğunun tedavisi var mı? Emilim
bozukluğu nasıl düzelir?
Tedaviye
başlamadan emilim bozukluğuna neden olan asıl hastalığın bulunması gerekir.
MESELA BU DURUMA CROHN HASTALIĞI SEBEP OLUYORSA VE İLAÇLARLA CROHN HASTALIĞI
TEDAVİSİ EDİLİRSE EMİLİM BOZUKLUĞU DA DÜZELİR. Benzer şekilde bu duruma Çölyak
hastalığı sebep oluyorsa ve diyetten gluten çıkartılırsa sorun çözülür. Bu
süreçte hastaya kalsiyum, D vitamini, demir, folik asit ve B12 gibi önemli
vitamin ve mineral takviyeleri verilmektedir. Kilo kaybından dolayı hastaya
yüksek kalorili diyetler uygulanabilir. Pankreas hasarı olan kişilerde ise
pankreastan salgılanan enzimlerin yeterli düzeyde olmaması nedeniyle hastalara
pankreas enzimi içeren ilaçlar verilmektedir. Tedavinin yetersiz olduğu
durumlarda ise total parenteral nütrisyon (TPN) denilen damardan beslenme
yöntemine başvurulmaktadır. Bu yöntem, hastaya damar yoluyla gerekli besinlerin
verildiği bir yöntemdir. Serumlar hastaya özel olarak hazırlanmaktadır. Gerekli
olan kalori, vitamin ve mineraller hastanın ihtiyacına göre ayarlanmaktadır.
Emilim bozukluğu testleri nelerdir?
Tüm hastalarda tam kan sayımı ve biyokimya testlerinin ardından emilimi bozulan demir, vitamin B12, folik asit ve D vitamininin vücuttaki düzeyleri ölçülür. Yağ malabsorpsiyonu tanısı için dışkıda yağın varlığı aranır. Yine kanda çölyak için testler bakılabilir. Dışkı incelesinde pankreas enzim yetersizliği için fekal elastaz ve iltihabi barsak hastalığı için fekal kalptrotektin bakılabilir. Gerekirse hastalara endoskopi ve kolonoskopi yapılarak biyopsi de alınabilir.