KARACİĞER BÜYÜMESİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Karaciğerin normal boyutlarının üzerinde genişlemesi, karaciğer büyümesi olarak adlandırılıyor. İnsan vücudundaki en büyük iç organlardan biri olan karaciğerin büyümesi (hepatomegali), çoğu zaman başka bir sorun ya da hastalığa bağlı olarak gelişiyor. Karaciğerin büyümesi hastalar tarafından bir süre fark edilemiyor. Karında şişkinlik veya dolgunluk hissi, karnın sağ üst bölgesindeki ağrı gibi belirtilerle ortaya çıkan sorunun tedavisi için altta yatan nedenin belirlenmesi gerekiyor. Memorial Kayseri Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Mustafa Kaplan, karaciğer büyümesi ve belirtileri ile ilgili bilgi verdi.

Karaciğer büyümesi nedir?

Karaciğer, insan yaşamının devam edebilmesi için temel organlardan biridir. Karaciğer insan vücudundaki en büyük iç organdır. Ortalama 1-1,5 kilogram ağırlığındadır ve vücut ağırlığının % 1,5-2,5’unu oluşturmaktadır. Kandaki toksinleri temizlemek ve kan kolesterolünü düzenlemek dahil birçok önemli işlevi yerine getiren karaciğer, vücutta bir filtre görevi yapmaktadır. Vücuttaki aşırı toksik yüklenme karaciğeri savunmasız hale getirebilmektedir. Kandaki çok fazla toksin veya yağ, karaciğer iltihabına yani hepatite neden olabilir. Normalde karaciğer büyüklüğü 15-16 cm civarındadır. Karaciğer büyümesi durumunda ise karaciğer 21-22 cm ye kadar çıkabilmektedir ve hastalara sağ üst karın bölgesinde rahatsızlık vermektedir.

Karaciğer büyümesi neden olur?

Karaciğer büyümesi, çoğu zaman altta yatan bir hastalığın belirtisidir. Enflamasyonla (hepatit), yağlanma veya kanserle karaciğer büyümesi ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca akut enfeksiyona bir yanıt olarak ya da ilerlemiş kronik karaciğer hastalığına bağlı olarak karaciğer büyümesi görülebilmektedir. Kalple ilgili bazı hastalıklarda özellikle kalp yetmezliği durumunda ve bazı kan hastalıklarında hepatomegali görülebilir.   Yine karın içi bazı damarların tıkanması durumunda karaciğer büyümesi olabilir. 

Karaciğer büyümesi tehlikeli midir?

Karaciğerin büyümesi tehlikeli bir durumun belirtisi olabilmektedir. Bazen karaciğer kısa süreli (akut) bir duruma tepki olarak şişebilmekte ve bir süre sonra kendiliğinden normal boyutlarına dönebilmektedir. Ancak başka bir nedene bağlı olarak başlayan süreç karaciğerde yavaş ama ilerleyici bir hasara neden olabilmektedir. Karaciğer sorunlarında erken teşhis son derece hayati öneme sahiptir.  Çünkü eğer geç kalınırsa karaciğer sirozu ve karaciğer kanseri gelişebilir ve tedavi için karaciğer nakli gerekliliği ortaya çıkar. 

Karaciğer büyümesinin belirtileri nelerdir?

Genelde bu sorun ile karşı karşıya kalan hastalar bir süre, karaciğerlerinin büyüdüğünü fark edememektedir. Bir süre sonra karında şişkinlik veya dolgunluk hissi, karnın sağ üst bölgesindeki ağrı sonucu fark edilmektedir. Uzman hekimler fiziki muayene sırasında karaciğer büyümesini fark etmektedir.

Karaciğer büyümesi bir hastalığa bağlıysa, çok görülen başka belirtiler de olabilmektedir.

·         Yorgunluk hissi.

·         Mide bulantısı veya iştahsızlık.

·         Sarılık (cildin ve gözlerin sararması).

·         Koyu renkli idrar ve açık renkli dışkı.

·         Ciltte kaşıntı.

Karaciğer büyümesi hangi sorunlar ya da hastalıklar sonucu olur?

·         Hepatit, enfeksiyon veya ilaç hasarına bir yanıt olarak karaciğer büyüyebilir.

·    Karaciğerde aşırı yağ depolanması varsa (hepatosteatoz yani karaciğer yağlanması) büyüme olacaktır.

·         Karaciğerden geçen damarlar tıkalıysa karaciğer büyür.

·         Alkolle ilişkili hepatit ve buna bağlı siroz varsa karaciğer büyüyebilir.

·         Genellikle aşırı dozda ilaç alımına bağlı toksik hepatit,

·         Hepatit A, B veya C enfeksiyonuna bağlı viral hepatit.

·         Alkol veya metabolik sendrom nedeniyle yağlı karaciğer hastalığı.

·         Yaygın bir viral enfeksiyon olan mononükleoz.

·         Karaciğerde demir birikmesine neden olan Hemokromatoz ve bakır birikmesine neden olan Wilson hastalığı gibi genetik hastalıklara bağlı karaciğer büyür.

·         Karaciğerde yağ birikmesine neden olan nadir bir hastalık: Gaucher hastalığı.

·         Karaciğer diğer organlardn gelen damarların uğrak bir yeri olduğu için özellikle mide, pankreas ve kalın barsak gibi organların kanserleri karaciğere yayılıp karaciğeri büyütebilir.

·         Karaciğer kistleri ( bu kistler çoğu zaman iyi huyludur ama  bazen kedi köpek kist gibi hastalıklar da olabilir)

·         İyi huylu karaciğer tümörleri (hemanjiyom veya adenom).

·         Karaciğer kanserleri

·         Sistemik kanserler yani diğer organların kanserlerinin karaciğere yayılması

·         Lösemi ve lenfoma gibi kan kanserleri karaciğer ve dalağı büyütür.

·         Safra yolları hastalıkları ve darlıkları.

·         Kalp yetmezliği.

·         Budd-Chiari sendromu yani karaciğerden çıkan damarların tıkanması 

Karaciğer büyümesi nasıl tedavi edilir?

Karaciğer büyümesinin hangi sorun ya da hastalığa bağlı olduğunu belirlemek için kan testleri ve görüntüleme testleri yapılmalıdır. İlerlemiş bir hastalık söz konusu ise karaciğer dokusundan alınacak bir örnek laboratuvarda testinden geçirilir. Testlerin ve biyopsinin sonucuna göre tedavi seçenekleri belirlenecektir.

Karaciğer büyümesinin önüne geçilebilir mi?

Karaciğer, yeterli sağlıklı dokuya sahip olduğunda kendini onarma ve yenileme süreci başlayacaktır. Karaciğer büyümesi akut bir durumun sonucuysa, soruna yönelik yapılacak tedavi planı iyileşmesini sağlayacaktır. Büyüme kronik karaciğer hastalığının sonucuysa, potansiyel olarak tersine çevrilebilir ve bazı durumlarda yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavide başarı elde edebilir. Örneğin aşırı alkol kullanımına bağlı sorun nedeniyle karaciğerde büyüme varsa alkolü bırakmak tedavi için atılacak ilk adımdır. Alkolle ilişkili olmayan yağlanmaya bağlı bir sorun varsa, toplam kilonun % 10’unu kaybetmek yararlı olacaktır. Ayrıca yüksek kan basıncını, yüksek kolesterolü, yüksek trigliseritleri ve yüksek kan şekerini kontrol altına almak da karaciğer yağlanması ve büyümeyi engellemek için önemlidir.   

KARACİĞER BÜYÜMESİ İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

Karaciğer büyümesi ile yağlanması aynı şey mi?

Kilolu insanların nasıl göbek çevresi yağlanıyorsa benzer şekilde karaciğer dokusu da yağlanabilmektedir. Ve buna bağlı karaciğer büyümektedir. Her karaciğer yağlanması kötü sonuçlanıp ilerde siroza ilerleyecek diye bir durum yoktur ama karaciğer yağlanması ve büyüme ile birlikte karaciğer enzimleri yani değerlerinde de yükseklik varsa dikkatli olunmalıdır.

Karaciğer büyümesini belirlemek için hangi görüntüleme testleri yapılır?    

Karaciğer büyümesi için en sık ve ilk kullanılan test karın ultrasonudur. Yine kesitsel görüntüleme yöntemlerinden olan tomografi ve MR da bu amaçla kullanılabilir. Ultrason kolay, hızlı, ucuz olması ve radyasyon içermemesi sebebiyle ilk tercih edilen yöntemdir. Tomografide radyasyon riski bulunur. MR işlemi ise yaklaşık 1 saat kadar sürer ama en iyi sonuçlar da MR ile elde edilir.

Karaciğer büyümesi için ne yapılmalı?

Karaciğer yağlandığı zaman düzgün çalışamayan bir organdır.  Özellikle fazla kilo karaciğerin düşmanıdır. Egzersiz yapılması, şeker-fruktoz alımının azaltılması, günlük bir-iki bardak kahve tüketilmesi karaciğer sağlığı için önemlidir. Yine deve dikeni ekstreleri ve kısmen enginar karaciğer için faydalıdır. Kontrolsüz alınan bitkisel tedaviler, çokça alınan antibiyotikler, ağrı eksiciler, kas gevşetici ilaçlar karaciğeri etkileyip hepatit ve büyümeye sebep olmaktadır. Bu nedenle bu konuda dikkatli olunmalıdır. Tabi burada en önemli mesele ise eğer ciddi bir hastalıktan şüpheleniliyor ise erken tanı konulup tedaviye başlanmasıdır. Çünkü eğer geç kalınırsa karaciğer sirozu ve karaciğer kanseri gelişebilir ve tedavi için karaciğer nakli gerekliliği ortaya çıkar. 

Karaciğer büyümesi olanlar nasıl beslenmeli?

Yukarıdaki metinde bununla ilgili açıklama mevcut. 

Karaciğerin normal boyutlarının ne olması gerekir?

Normalde karaciğer büyüklüğü 15-16 cm civarındadır. Karaciğer büyümesi durumunda ise karaciğer 21-22 cm ye kadar çıkabilmektedir ve hastalara sağ üst karın bölgesinde rahatsızlık vermektedir.