Mide Üşütmesi Nedir Mide Üşütmesine Ne İyi Gelir

Memorial Kayseri Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü- Doç. Dr. Mustafa Kaplan

 

MİDE ÜŞÜTMESİ NEDİR: MİDE ÜŞÜTMESİNE NE İYİ GELİR?

 

Mide üşütmesi; sulu ishal, karın krampları, ağrı, bulantı, kusma ve bazen de ateş ile kendini belli ediyor. Literatürde ‘viral gastroenterit’ olarak adlandırılan mide üşütmesi, yetişkinlerde 1-2 gün devam ediyor ve ciddi bir soruna neden olmuyor. Bu sorun bebekler, yaşlı ve herhangi bir hastalığa bağlı olarak bağışıklık sistemi baskılananlarda ölüme yol açabiliyor. Uygulanacak basit tedbirler ise mide üşütmesine iyi geliyor.

 

Mide üşütmesi nedir?

Mide üşütmesi veya mide gribi olarak bilinen ‘viral gastroenterit’ sulu ishal, kramp tarzında karın ağrısı, bulantı, kusma ve ateşle ortaya çıkan mide-bağırsak enfeksiyonudur. Genel olarak mide üşütmesi ve bağırsak üşütmesi ya da bağırsak bozulması aynı anlamda kullanılmaktadır. 

 

Mide üşütmesi neden olur?

Viral gastroenterit olarak tanımlanan mide üşütmesinin en yaygın nedeni daha önceden enfekte olmuş biriyle temas etmek ya da ‘kontamine’ yani virüs bulaşmış besinleri ve suyu tüketmektir. Eğer kişinin başka bir hastalığı yoksa çoğu zaman bu durum 1-2 gün sürmektedir. Ancak bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler için viral gastroenterit yani mide üşütmesinin ölümcül sonuçları olabilmektedir.

 

Mide üşütmesinin belirtileri nelerdir?

En sık görülen belirtileri şunlardır:

  • Sulu, genellikle kanlı olmayan ishal çok görülen bir belirtidir. Kanlı ishal ise farklı bir durumu işaret etmektedir. Yani daha şiddetli farklı bir enfeksiyon olduğu anlamına gelebilir.
  • Karın krampları ve ağrıları önemli bir belirtidir.
  • Mide bulantısı, kusma veya her ikisinin görülmesi.
  • Ara sıra kas ağrıları veya baş ağrısının ortaya çıkması.
  • Düşük dereceli ateş görülebilir.

 

Mide üşütmesi kaç gün sürer?

Mide üşütmesi şikayetleri hasta mikrobu kaptıktan sonra genelde 1-3 gün içinde ortaya çıkar. Şikayetler genellikle 1 veya 2 gün sürer, ancak tedbir alınmadığında bazen 10 güne kadar devam edebilir. Şikayetler benzer olduğu için Clostridium difficile, Salmonella ve E. coli gibi bakterilerin veya Giardia gibi parazitlerin neden olduğu ishal ile karıştırılabilir.

 

Mide üşütmesinin nedenleri nelerdir?

Kontamine yani kirli yiyecek veya su tüketildiğinde ya da virüs bulaşmış biriyle mutfak eşyaları, havlular veya yiyecekler paylaşıldığında viral gastroenteriti kapma olasılığı yüksektir. Mide üşütmesinin en sık nedeni ise rotavirüs ve norovirüslerdir.

  • Norovirüsler: Hem çocuklar hem de yetişkinlerde dünya çapında gıda kaynaklı hastalıkların en sık nedenidir. Özellikle kapalı alanlarda insanlar arasında yayılma olasılığı yüksektir. Çoğu durumda virüs, yiyecek ya da sudan insana geçer. Ancak kişiden kişiye bulaşma durumu da olabilmektedir.
  • Rotavirüs: Virüsle kontamine olmuş diğer nesneleri ağzına sokan çocuklarda viral gastroenterit çok sık görülmektedir. El ve ağız yoluyla bulaşan enfeksiyon bebeklerde ve küçük çocuklarda daha şiddetlidir. Rotavirüs ile enfekte olmuş yetişkinlerin semptomları olmayabilir, ancak hastalığı yine de yayabilirler. Neyse ki bu enfeksiyonun aşısı hastalığın yayılmasını engellemektedir.
  • Bazı kabuklu deniz ürünleri, özellikle çiğ veya az pişmiş istiridyeler de hastalığa neden olmaktadır.
  • Kirli içme suyu viral ishalin bir nedeni olmasına rağmen, çoğu durumda virüs fekal-oral yoldan geçmektedir. Yani virüslü birinin kullandığı tuvalet ile temas sonrasında yıkanmayan eller döngüyü tamamlamaktadır. Özellikle birden fazla kişinin kullandığı tuvaletler enfeksiyonun hızlı yayılmasına neden olmaktadır.

 

Mide üşütmesi kimlerde görülür?

Mide üşütmesi her yaştan, cinsten ve ırktan insanda görülür. Ancak gastroenterite daha duyarlı olabilecek kişiler şunlardır:

  • Küçük çocuklar: Çocuk bakım merkezlerindeki veya ilkokullardaki çocuklar savunmasızdır. Çocukların bağışıklık sisteminin olgunlaşması zaman almaktadır.
  • Yaşlılar: Yetişkinlerin bağışıklık sistemleri, yaşamın ilerleyen dönemlerinde zayıflamaktadır. Özellikle huzurevlerindeki yaşlıların, bağışıklık sistemleri zayıf olduğundan ve yakın temas yoğun olduğundan hastalık riski yüksektir.
  • Bağışıklık sistemi zayıf olanlar: Enfeksiyona karşı vücut direnci düşükse, bağışıklık sistemi HIV-AIDS, kemoterapi veya başka bir tıbbi durum tarafından baskılanmışsa tüm hastalıklar gibi bu sorununda ortaya çıkma riski bulunmaktadır.
  • Her gastrointestinal virüsün en aktif olduğu bir mevsim vardır. Özellikle sıcak yaz aylarındaki bazı nedenler bu sorunun ortaya çıkmasına zemin hazırlamaktadır.

 

Mide üşütmesi hangi sorunlara neden olur?

Mide üşütmesi yani viral gastroenteritin ana komplikasyonu dehidratasyon yani vücudun ciddi oranda tuz ve mineral kaybetmesidir. Sağlıklıysanız, kusma ve ishal nedeniyle kaybedilen sıvının yerini alacak kadar içiyorsanız dehidrasyon bir sorun olmaz. Bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde ise çok fazla sıvı kaybı önemli bir sorundur. Kaybedilen sıvı miktarının damardan verilmesi için sağlık kuruluşunda müdahale gerekebilir. Dehidrasyonun dikkate alınmaması ölümcül olabilmektedir. Ayrıca vücudun uzun süre susuz kalması böbrekler açısından iyi bir durum değildir. 

 

Mide üşütmesi için ne yapılmalı?

Bu sorunun ortaya çıkmaması ve enfeksiyonun yayılması için bazı önlemler alınmalıdır.

  • Çocuklar aşılanmalı: Ülkemizde ve gelişmiş ülkelerde bu soruna neden olan rotavirüsün aşısı bulunmaktadır. Çocuklara yaşamın ilk yılında verilen aşının, bu hastalığı önlemede etkili olduğu yapılan araştırmalarda ortaya çıkmıştır.
  • Eller düzenli olarak yıkanmalı: Özellikle çocuklara el yıkama alışkanlığı küçük yaşlarda verilmelidir. Tırnak etlerinin etrafı, tırnakların altı ve ellerin kıvrımları iyice yıkanmalıdır. Su ve sabun kullanılmalı, eller en az 20 saniye kuvvetli bir şekilde ovulmalıdır. Ardından eller iyice durulanmalıdır. Sabun ve suyun bulunmadığı durumda ise dezenfektan mendil ve el dezenfektanı kullanılmalıdır.
  • Evinizin dışında başkalarının kişisel eşyalarını kullanmayın: Yemek kapları, bardaklar ve tabakları paylaşmaktan kaçının. Birden fazla kişinin kullandığı banyoda ayrı havlu kullanılmalıdır.
  • Mesafenizi koruyun: Mümkünse virüsü taşıyan kişilerle yakın temastan kaçının.
  • Sert yüzeyleri dezenfekte edin: Evinizdeki bireylerden birinde viral gastroenterit varsa; çamaşır suyu ve su karışımı ile tezgah, musluk, kapı kolu gibi sert yüzeyler kullanım sonrasında dezenfekte edilmelidir.

 

Başka ülkelere seyahat ederken ve sonrasında kontamine yiyecek veya sudan hasta olabilirsiniz. Bu riski azaltmak için:

  • Yalnızca iyice kapatılıp şişelenmiş veya karbonatlı suları için.
  • Buz küplerinden kaçının çünkü bunlar kirli sudan yapılmış olabilir.
  • Dişlerinizi fırçalamak için şişelenmiş su kullanın.
  • İnsan elinin dokunduğu çiğ yiyeceklerden, soyulmuş meyvelerden, çiğ sebze ya da salatalardan uzak durun.
  • Az pişmiş et ve balık tüketmeyin.

 

Mide üşütmesi için ne zaman doktora gidilmeli?

  • 24 saat boyunca vücutta su-sıvı tutulmuyorsa.
  • İki günden fazla süredir kusma oluyorsa ya da kanlı kusma söz konusuysa.
  • Susuz kalındıysa. Aşırı susama, ağız kuruluğu, koyu sarı idrar veya çok az idrar ya da hiç idrar yoksa. Şiddetli halsizlik, baş dönmesi veya baş dönmesi varsa.
  • Dışkılama sırasında ishal ile beraber kan varsa.
  • 8 santigrat derecenin üzerinde ateş başladıysa.

 

Mide üşütmesi tehlikeli mi?

Hasta terleme, kusma ve ishal yoluyla çok miktarda sıvı kaybettiği için kiritik bir süreç başlamaktadır. Sıvının vücutta tutulması gerekmektedir. Düzenli aralıklarla ve küçük yudumlarla sıvı alınmalıdır. Sıvı alınamıyorsa, buz parçaları çiğnemek gerekir. 

Eczaneden alınan hazır karışımlar, elektrolit değişimine yardımcı olabilecek sporcu içecekleri, zencefil ve nane gibi mideye iyi gelen çaylar bulantıyı hafifletmeye yardımcı olmaktadır. Bu süreçte yüksek oranda kafeinli içeceklerden uzak durulmalıdır. Yeterince dinlenilmeli, uyku düzenini olumsuz etkileyebilecek kahve, güçlü siyah çay ve çikolata tüketilmemelidir. İdrar söktürücü görevi gören alkol kesinlikle alınmamalıdır.

 

Mide üşütmesinin tedavisi var mı?

Mide üşütmesi için etkili bir tedavi yoktur. Kontamine yani kirli olabilecek yiyecek ve sudan kaçınmanın yanı sıra, sık sık el yıkamak bu sorundan korunmak için en iyi yöntemdir.

Gerçek grip (influenza virüsü) yalnızca solunum sistemini (burun, boğaz ve akciğerleri) etkilemektedir. Mide üşütmesi ise genelde mide gribi olarak adlandırılmasına rağmen bilinen klasik grip ile aynı şey değildir. Mide üşütmesi ilaçlarla tedavi edilemediğinde ve sebebin virüs olduğu durumda antibiyotikler işe yaramamaktadır. Ateş veya ağrılar için ibuprofen mideyi bozmadığı sürece kullanılabilir. Parasetamol içeren ilaçlar karaciğer hastalığı yoksa mide gribi için sıklıkla önerilir. Ateşi ve ağrıları hafifletir, ibuprofenden daha az yan etkiye sahiptir ve mideyi tahriş etme olasılığı daha düşüktür.

Mide bulantısı veya ishali durdurmak için prometazin, proklorperazin, metoklopramid veya ondansetron içeren bulantı kesici ilaçlar kullanılmalıdır. Ayrıca loperamid veya bizmut subsalisilat gibi reçetesiz satılan ishal önleyici ilaçlar denenmelidir. Reflor gibi probiyotikler de ishalin hızlı geçmesi için faydalı olabilir. Şikayetler 3-4 günden fazla sürerse kan testine bakılıp antibiyotik başlamak gerekebilir. Uzun süren bulantı-kusma ve ishal durumlarında ise endoskopi ve kolonoskopi yapılmalıdır.

 

Mide üşütmesine ne iyi gelir?

Bu sorun nedeniyle ortaya çıkan bulantı ve kusma sonrasında besinleri vücutta tutmak zor olabilmektedir. Sadece yemek düşüncesi bile mide bulantısına neden olabilmektedir. Basit yiyeceklerle beslenmeye devam edilmelidir.

Muz, pirinç, elma-patates püresi ve kızarmış ekmek yani tost (BRAT diyeti) tüketilebilir.

Bu dört yiyeceğin sindirimi kolaydır, enerji verecek karbonhidratlar içerir.

  • Muz: Muzun sindirimi kolaydır, kusma ve ishalle kaybedilen potasyumu yerine koyar ve mide zarını güçlendirir.
  • Pirinç: Beyaz pirincin vücudunuz tarafından işlenmesi kolaydır ve zengin karbonhidrat içeriği enerji sağlar. Ancak esmer pirinç çok fazla lif içerir ve fazladan gaz yapabilir.
  • Elma püresi: Elma püresi karbonhidrat ve şeker sayesinde enerji artışı sağlar ve ishali geçirebilecek pektin içerir. Ayrıca sindirimi de kolaydır.
  • Tost: Lifli yapısı nedeniyle sindirimi zor olan tam buğday ekmeği yerine sindirimi kolay olan beyaz ekmek tercih edilmelidir.
  • Aşırıya kaçmamak şartıyla limonlu Türk kahvesi tüketilebilir.
  • Mide üşütmesine karın bölgesine konulan sıcak su uygulanması iyi gelmektedir. Sıcak su torbası şikayetleri azaltmaktadır.

 

Mide üşütmesinde hangi besinler tüketilmemeli?

  • Genel olarak süt ürünleri, lifli yiyecekler ve yağlı ya da baharatlı besinlerden kaçının.
  • Süt ürünlerinin sindirimi zordur, gazı ve ishali artırabilir.
  • Lifli gıdalar bu dönemde sorun olabilir. Bağırsaklar zaten gevşek olduğundan fazladan life ihtiyaç yoktur.
  • Pastırma-jambon gibi yağlı ve tuzlu yiyecekler tüketmeyin.
  • Domates esaslı yemeklerden, körilerden ve acı soslardan uzak durun.
  • Böğürtlen, üzüm, hurma, armut ve kuru meyveler yemeyin.
  • Kuruyemişten uzak durulmalıdır. Çünkü bunların da sindirimi zordur.

 

Mide üşütmesi durumunda gebeler ne yapmalı?

Gebe olup mide üşütmesi olan kadınlar, reflor gibi probiyotikler ile parasetamol içeren ilaçları kullanabilir.