Dışkı Kaçırma Nedir? Dışkı kaçırmanın nedenleri nelerdir?

Kas ve sinir hasarı, ishal, kabızlık, diğer hastalıklar ve yaşlılığa bağlı olarak gelişen dışkı kaçırma zamanla psikolojik ve sosyolojik açıdan önemli sorun haline gelebiliyor. Gelişmiş ülkelerde özellikle 65 yaş üzeri insanların % 2’si dışkı kaçırma sorunu ile yüzleşmek zorunda kalıyor. Tedavisi yapılabilen dışkı kaçırma sorunu çoğu zaman alınacak tedbirler sayesinde sorun olmaktan çıkıyor. Memorial Kayseri Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Mustafa Kaplan, dışkı kaçırma sorunu hakkında bilgi verdi. 

Dışkı kaçırma nedir?

Bağırsak hareketlerinin kontrol edilememesi sonucunda dışkının beklenmedik bir şekilde rektumdan yani barsak son kısmı ve popodan sızmasına dışkı kaçırma (fekal inkontinans) denilmektedir. Anal inkontinans olarak da adlandırılan dışkı kaçırma, ara sıra ortaya çıkan gaz çıkarma sırasında az miktarda dışkı sızıntısından, bağırsak kontrolünün tamamen kaybolmasına kadar değişebilen bir sorundur. Bu durum, kişinin isteği dışında gerçekleşmekte ve dışkı anüsten dışarı çıkmaktadır. Normalde dışkı tutma yeteneği (kontinans) rektum, anüs ve sinir sisteminin normal şekilde çalışması sonucu doğal bir durumdur. Anüs ve rektum duvarındaki iki grup kas, dışkıyı rektumda tutarak çıkışı engellemektedir. Normal kontinans ayrıca rektumda dışkının varlığını algılama becerisi (rektal duyu olarak adlandırılır) ile bağırsak hareketi uygun olmadığında dışkıyı gevşetme ve saklama becerisine sahiptir.

Dışkı kaçırmanın nedeni nedir?

Dışkı kaçırma genellikle değişen bağırsak alışkanlıklarından (ishal, kabızlık) ve rektum ile anüsün dışkı tutma yeteneğini etkileyen durumlardan kaynaklanır. Yaşlandıkça sfinkter kasları zayıflar. Kadınlarda vajinal doğum sırasında, travma veya anal cerrahi sırasında sfinkter kasları veya onları besleyen sinirler zarar görebilir. Ayrıca diyabetli hastalarda veya inme sonrası sinir bozukluklarından etkilenen kişilerde de bu sinirler hasara uğrar. Radyasyon tedavisinden sonra veya Crohn hastalığı olanlarda rektal duvar sertleşebilir. Bu hastalarda rektum gerektiği kadar esneyemez, bu nedenle fazla dışkı dışarı sızar. Rektumun anüse doğru sarktığı (rektal prolapsus) veya rektumun vajinaya doğru çıktığı (rektosel) gibi diğer durumlarda da dışkı kaçırma söz konusu olabilir. Ayrıca;

·         Anüsteki deformasyonlar (Yaralanma, makata cisim sokma gibi) sonucunda dışkı kaçırma ortaya çıkabilmektedir.

·         Makat bölgesinde yapılan cerrahi girişimler (hemoroid, fistül, fissür ameliyatları) önemli bir dışkı kaçırma sebebidir.

·         Sinir hastalıkları sonucunda anal bölgede gelişen sinir hasarları dışkıyı tutamamaya neden olabilmektedir.

·         İleri yaşlarda kaslarda ortaya çıkan güç kaybı da dışkı kaçırmanın önemli bir nedenidir.

Dışkı kaçırmanın belirtileri nelerdir?

Şiddetli ishal dışında yetişkinlerde dışkı sızıntısı yani kaçırma çok fazla görülmez. Kronik veya tekrarlayan fekal inkontinansı olan kişilerde genelde aşağıdaki belirtilerden biri veya birkaçı olur:  

·         Gazı tutamama

·         İshal olma

·         Karın ağrısı

·         Günlük aktivite veya hareket sırasında dışkı sızıntısının aniden gelişmesi sonucunda tuvalete yetişememek.

Dışkı kaçırma sorunu varsa ne yapılmalı?

Dışkı kaçırma sorunu nedeniyle kişide sosyal ve psikolojik sorunlar ortaya çıkmaktadır. Çoğu zaman kişiler doktora gitme konusunda çekingen davranarak sorunu göz ardı etmektedir.

Rektum ve anüs kaynaklı sorunların tedavisinde uzmanlaşmış gastroenteroloji ve genel cerrahi uzmanları fiziki muayene ve detaylı olarak yapılacak testlerle dışkı kaçırmanın hangi sorunla bağlantılı olduğunu belirleyebilmektedirler.

Dışkı kaçırma sorunu için hangi testler yapılır?

Testlerden önce uzman hekim, sfinkter kasların gücünü değerlendirmek ve rektal bölgede herhangi bir anormallik olup olmadığını parmağıyla kontrol etmektedir. Fiziki muayenenin ardından anal kasları ve çevre dokuları kontrol etmek için hastalara kolonoskopi, ultrason, MR taraması ve anüs ile rektum basınçlarının ölçülmesi için anal manometri yapılmalıdır.

·         Anal manometri, anüs ve rektuma konumlandırılan esnek bir tüple yapılır. Bu test anal sfinkterin gücünü ölçmekte ve ayrıca rektal his olup olmadığını da belirlemektedir.

·         Anorektal ultrasonografi, rektuma küçük balon uçlu bir ultrason probu yerleştirilerek gerçekleştirilir. Ultrason probu geri çekilirken anal sfinkterlerin görüntüsü alınır.

·         Manyetik rezonans görüntülemede (MR) ise rektumdan küçük bir prob ile anal sfinkterlerin fotoğrafları çekilir. Baryum defekografisi gibi, MR da siz kasları sıkarken ve içerdekileri dışarı atarken pelvik taban kaslarının ve rektumun resimleri alınır.

·         Anal elektromiyografi (EMG) sinir hasarını belirlemek için anüsün etrafındaki kaslara küçük iğne elektrotları yerleştirilerek ölçüm yapılmasıdır.

·         Kesin teşhis koyabilmek için gastroenteroloji hekimi tarafından kolonoskopi yapılmalıdır. Kolonun tamamı hekim tarafından bir kamera yardımıyla incelenecek ve teşhis konulacaktır.

Dışkı kaçırmanın tedavisi nasıl yapılır? Dışkı kaçırmaya ne iyi gelir?

Dışkı kaçırma sorunu için etkili tedaviler bulunmaktadır. Dışkı kaçırma tedavisi, bağırsak kontrolünü iyileştirmeye veya eski haline getirmeye yardımcı olmaktadır. Dışkı kaçırmanın nedenine bağlı olarak yapılacak tedavinin yanısıra beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, ilaçlar, bağırsakları daha iyi kontrol etmeye yardımcı olacak özel egzersizler ya da cerrahi gündeme gelebilir.

·         İshale neden olabilecek ve fekal inkontinansı kötüleştirebilecek yiyecekler arasında baharatlı ve yağlı yiyecekler, kurutulmuş veya tütsülenmiş et ile süt ürünleri (özellikle laktoz intoleransı varsa) vardır. Kafein içeren içecekler ile içeriğinde yapay tatlandırıcı olan ürünler müshil görevi görebilmektedir. İshali etkili bir şekilde engelleyen anti-diyare ilaçlar (örneğin loperamid ) mevcuttur.

·         Kabızlık varsa lif açısından zengin gıdalar yenmeli ve lif takviyeleri alınmalıdır. Öte yandan, ishal varsa, doktor ishal önleyici ilaçlar veya dışkıyı tutmaya yardımcı olması için lif takviyeleri önerebilir.

·         Dışkı kaçırma, anal sfinkter kontrolünün olmamasından veya dışkılama dürtüsünün farkındalığının azalmasından kaynaklanıyorsa, anüsün çevresindeki kas gücünü artırmaya yardımcı olacak egzersiz şeklinde terapiler yapılabilir. Bazı durumlarda, bağırsak eğitimi, günün belirli bir saatinde tuvalete gitmeyi öğrenmek anlamına gelebilmektedir. Örneğin, uzman doktor yemek yedikten sonra bağırsak hareketi için bilinçli bir çaba gösterme konusunda önerilerde bulunabilmektedir.

·         Sık sık ve büyük miktarlarda dışkı çıkışı varsa, tahriş olmuş cilt ve dışkı arasında doğrudan teması önlemek için nem bariyeri olabilecek kremler kullanılmalıdır. Krem sürmeden önce bölgenin temiz ve kuru olduğundan emin olunmalıdır. İlaçsız talk pudrası da anal rahatsızlığı gidermeye yardımcı olabilmektedir.

·         Pamuklu iç çamaşırı ve bol giysiler tercih edilmeli, kirlenen iç çamaşırları sık sık değiştirilmelidir. Ped veya yetişkin bezi kullanılıyorsa, üstlerinde emici bir fitil tabakası olduğundan emin olunmalıdır.

Yukarıda belirtilen konservatif önlemler etkili olmazsa, cerrahi veya bazı girişimsel işlemler gündeme gelebilmektedir.

Dışkı kaçırma gebelerde olur mu?

Gebelikte ortaya çıkan dışkı kaçırma sıklıkla doğum sırasında makat sfinkterinde oluşan hasara ya da pelvis bölgesindeki sinir ve kasların hasar görmesine bağlı olarak gelişebilmektedir. Birden fazla normal yolla doğum yapan kadınlarda dışkı kaçırma riski yüksektir.

Dışkı kaçırma çocuklarda görülür mü?

Çocuklarda dışkılamayı kontrol eden kasların gelişimi 4 yaşına kadar sürmektedir. Dışkı kaçırma 4 yaşını geçmiş çocuklarda devam ediyorsa herhangi bir soruna bağlı olarak kas kontrolünü sağlayamadığı düşünülmelidir. Ancak genelde çocuklarda dışkı kaçırma sorunu 3 ana nedene bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.

·         İshal ve kabızlık çocuklarda dışkı kaçırmanın önemli nedenleri arasındadır.

·         Gelişimsel bozukluğu olan yani yaşıtlarına göre nörolojik ve fiziksel olarak geriliği olan çocuklarda çok sık görülen bir durumdur.

·         Aile ve sosyal çevrede yaşanan gerilim sonucunda oluşan kaygı çoğu zaman dışkılama sorunlarına neden olacaktır.